Een man rijdt op 28 januari 2019 in de avond met een noodgang over de Afsluitdijk. Hij knalt met zijn Audi van de zaak zonder te remmen bovenop een bestelwagen die voor hem rijdt. De bestuurder overleeft de aanrijding niet. De politie sommeert de man na een ademtest om ook een bloedtest te doen, maar dat weigert hij.
Celstraf
De Audi-rijder moet voor de rechter komen en die veroordeelt hem ruim een jaar later tot een celstraf van achttien maanden. Zijn rijbewijs wordt voor vier jaar ingenomen. De rechter acht bewezen dat de man tweehonderd kilometer per uur reed op de donkere en regenachtige Afsluitdijk. De snelheid was daarom niet alleen niet toegestaan, maar ook onverantwoord hoog, want hij zag de bestelauto die voor hem op de rechter rijbaan 93 kilometer per uur reed volledig over het hoofd.
Bovendien heeft de man - wiens ademtest al deed vermoeden dat hij te veel had gedronken - niet meegewerkt aan een bloedonderzoek. Hij stelde te twijfelen aan de identiteit van de GGD-arts, maar dat vindt de rechter een te zwak verweer.
Fles wodka
De man stelt zelf 's middags drie glazen rosé te hebben gedronken, maar forensische onderzoekers stellen dat die rond negen uur 's avonds niet meer tot een uitslag A (alert) kunnen leiden op een ademtest. Een politiemedewerker heeft mogelijk wel een verklaring, want die vindt bij het onderzoeken van de Audi een fles wodka onder de bestuurdersstoel die voor twee derde is leeggedronken.
Onrechtmatige daad
Al met al is de strafrechter overtuigd, maar hoe zit het met de verzekering? De Audi was een zakelijke leaseauto, verzekerd bij TVM. Daar kloppen de nabestaanden van de bestelwagenbestuurder aan voor affectieschade. Ze krijgen € 75.000 uitgekeerd van TVM, die naar de rechter stapt om dat bedrag op de Audirijder te vorderen. Hij heeft namelijk een onrechtmatige daad gepleegd en hij was niet de verzekeringnemer van de polis (dat was zijn werkgever). Als zogeheten derde-verzekerde mocht hij er niet van uitgaan dat zijn aansprakelijkheid door een verzekering was gedekt. In de polisvoorwaarden is schade bij drankmisbruik en bij niet meewerken aan een alcoholtest uitgesloten.
Moet de inzittendenverzekeraar affectieschade betalen?
De Audirijder beweert de polisvoorwaarden echter niet te kennen en betoogt dat de affectieschade eigenlijk gedekt moet zijn onder de SVI-polis die de overleden bestuurder van de bestelwagen had. Daarop heeft Bovemij al een bedrag betaald. TVM had dus helemaal geen uitkering hoeven doen, stelt hij, ook al is er tussen Bovemij, nabestaanden en (volgens hem ook) TVM een vaststellingsovereenkomst gesloten.
De hardrijder heeft zelf met werkgever Hitachi een vaststellingsovereenkomst gesloten, waarbij hem kwijting is verleend ten aanzien van de schade die Hitachi als verzekerde zou lijden. Daarnaast brengt de brokkenpiloot nog in het geding dat het geen feit van algemene bekendheid is dat schade bij rijden onder invloed van de verzekeringsdekking kan zijn uitgesloten. Anderzijds is wel algemeen bekend dat iemand die schade lijdt als gevolg van een aanrijding door een bestuurder (die onder invloed is van alcohol) niet met de schade blijft zitten.
En die fles wodka? Niemand kan aantonen dat hij die heeft gedronken. Ook de strafrechter concludeerde dat niet kon worden bewezen dat de man geen auto meer kon besturen. En hij bleek niet roekeloos. Dat is toch iets anders dan zeer onvoorzichtig of onoplettend, gaat hij verder.
Bescherming, tenzij
De vraag is of TVM verhaalsrecht heeft op de Audi-rijder, stelt de rechter vast. Die heeft als derde-verzekerde bescherming doordat TVM zich volgens de wet niet op hem als de aansprakelijke persoon kan verhalen, tenzij de automobilist niet te goeder trouw mocht aannemen dat zijn aansprakelijkheid door een verzekering was gedekt. In dat geval heeft TVM rechtstreeks verhaalsrecht. Dan gaat ook niet op dat hij de polisvoorwaarden niet heeft kunnen lezen en dat dezelfde schade mogelijk gedekt is door een SVI-polis of opgenomen is in een finale kwijting in de vaststellingsovereenkomst tussen de benadeelden en SVI-verzekeraar Bovemij. Ook de finale kwijting in de overeenkomst met Hitachi speelt dan geen rol.
Iemand die strafbare feiten begaat die rechtstreeks verband houden of kunnen houden met (het vaststellen van) de oorzaak van de schade waarvoor hij aansprakelijk is, zijn ook anno 2019 goede reden om te twijfelen of zijn aansprakelijkheid door een verzekering is gedekt, zo oordeelt de rechter. "Dat kan dus in een geval als het onderhavige waarbij de affectieschade door een overlijden het gevolg is van een botsing met een enorme impact gaan om (bijvoorbeeld) veel te hard/roekeloos rijden, met een meer dan wettelijk toegestane hoeveelheid alcohol op rijden of het weigeren van een bevel tot een nader onderzoek [...]."
Niet in staat om te rijden
Ondanks het resultaat van de voorlopige blaastest, het op een kauwgompje kauwen, de meer dan halflege fles wodka in zijn auto en zijn rijgedrag is niet vastgesteld hoeveel alcohol hij in zijn bloed heeft gehad tijdens het verkeersongeval. Maar dat heeft hij zelf verhinderd door het bloedonderzoek te weigeren. "Gegeven de alarmerende aanwijzingen gaat de rechtbank ervan uit dat [gedaagde] inderdaad aan het rijden was met meer alcohol op dan wettelijk is toegestaan. Hij wordt daarmee geacht niet in staat te zijn om als autobestuurder aan het verkeer deel te kunnen nemen."
Niet te goeder trouw
Het weigeren van het bevolen bloedonderzoek na een verkeersongeval is op zichzelf al een strafbaar feit: dat was al genoeg reden om te twijfelen dat zijn aansprakelijkheid door een verzekering zou worden gedekt. "Hij was ter zake niet te goeder trouw." Bovendien heeft hij wel degelijk roekeloos rijgedrag vertoond. "Niet alleen in de polis van TVM maar ook op grond van artikel 7:952 BW is dat van dekking uitgesloten." Daarom mag TVM de affectieschade op de man verhalen, net als de schaderegelingskosten en de buitengerechtelijke kosten.
