Ook een kleine tien jaar terug wist iedereen wel dat je een boete of erger riskeert als je met drank op achter het stuur kruipt. Maar kon je dan logischerwijs beseffen dat je waarschijnlijk niet verzekerd was als je een aanrijding veroorzaakte? Om die vraag draait een rechtszaak die al enkele jaren speelt tussen Univé en een man die in 2014 de auto van zijn ouders leende.
Hij veroorzaakte met een slok op een verkeersongeval waarbij een van de inzittenden letsel opliep. Na het ongeval bleek dat de man 1,26 promille alcohol in zijn bloed had; tegenwoordig goed voor een boete van 650 euro. De auto was verzekerd bij Univé en in de polisvoorwaarden was een uitsluiting opgenomen voor schade die is veroorzaakt als de bestuurder niet had mogen rijden, bijvoorbeeld omdat hij alcohol, medicijnen of drugs heeft gebruikt. Univé heeft aan de inzittende een schadeuitkering van 105.000 euro overgemaakt en wil een relatief bescheiden deel van dat bedrag (25.000 euro) verhalen op de bestuurder.
Geen feit van algemene bekendheid
Maar de kantonrechter (in 2020) en daarna ook het gerechtshof (in 2022) wijzen de claim van Univé af. De man was niet de verzekeringnemer en daarom is verhaal niet mogelijk, tenzij de bestuurder niet te goeder trouw mocht aannemen dat zijn aansprakelijkheid door een verzekering was gedekt. De man besefte weliswaar dat hij in zijn toestand niet had moeten gaan rijden en dat dat mogelijk strafbaar was, erkende het hof. Het is algemeen bekend dat rijden onder invloed van alcohol de rijvaardigheid vermindert; ook is bekend dat verzekeraars in voorwaarden soms uitsluitingen opnemen. Maar die twee aan elkaar verbinden ging het hof te ver: "Anders dan Univé betoogt, is echter geen feit van algemene bekendheid dat schade bij rijden onder invloed zeer wel van dekking kan zijn uitgesloten."
Volgens het gerechtshof realiseert 'het algemene publiek' zich niet dat bij een verkeersongeval waarbij alcohol in het spel was dekking kan zijn uitgesloten vanwege het gebruik van alcohol. "Integendeel: feit van algemene bekendheid is dat iemand die schade lijdt als gevolg van een aanrijding door een bestuurder die onder invloed is van alcohol, niet met de schade blijft zitten", zo redeneerde het hof. "De WAM-verzekeraar van de auto van die bestuurder dient de schade namelijk te vergoeden."
Externe en interne kant
Of 'ieder normaal ontwikkeld mens' ook zou moeten weten dat in de interne verhouding tussen de verzekerde en de verzekeraar de schade van dekking kan zijn uitgesloten, is een heel ander verhaal, zo stelde het gerechtshof in de uitspraak. En dat was in 2014 niet het geval, vindt het hof. "Niet gezegd kan worden dat het algemeen publiek in 2014 geacht werd te weten dat er WAM-verzekeraars zijn die de polisdekking met een alcoholclausule hebben beperkt (…), zodat die WAM-verzekeraars de mogelijkheid hebben een uitgekeerd schadebedrag op de verzekerde te verhalen als die heeft gereden onder invloed van alcohol. De WAM-verzekering heeft dus een externe en een interne kant en om de mogelijke dekkingsconsequenties daarvan te begrijpen en te overzien, is specifieke kennis en enig juridisch inzicht nodig. Het gaat daarmee niet om een feit dat iedereen geacht wordt te weten of zonder noemenswaardig onderzoek uit algemeen toegankelijke bronnen te weten kan komen."
Bij goede reden tot twijfel geen goede trouw
Univé gaat in cassatie en vindt dat van goede trouw - de basis voor het oordeel van het gerechtshof - geen sprake is als de bestuurder zou moeten twijfelen over de vraag of de verzekeraar een aan het slachtoffer uitgekeerd schadebedrag op de bestuurder zou kunnen verhalen als die de schade heeft veroorzaakt onder invloed van alcohol. En als de Hoge Raad mocht oordelen dat het gerechtshof dat gegeven niet heeft miskend, dan heeft het hof de uitspraak niet goed gemotiveerd, voegt Univé daaraan toe.
Die argumentatie treft doel, want de Hoge Raad vindt inderdaad dat het gerechtshof een steek heeft laten vallen: "Goede trouw ontbreekt niet alleen als de aansprakelijke persoon wist dat zijn aansprakelijkheid niet door een verzekering was gedekt, maar ook als hij dat in de gegeven omstandigheden behoorde te weten. Van dat laatste is ook sprake als de aansprakelijke persoon dienaangaande goede reden had tot twijfel."
Goede trouw ontbreekt ook als de aansprakelijke persoon goede reden had tot twijfel over de dekking door een verzekering ”
Het hof heeft al aangegeven dat de bestuurder besefte dat het onverstandig was om te gaan rijden en dat het algemeen bekend was dat het gevaarlijk is om in een auto te gaan rijden met te veel alcohol op, dat het strafrechtelijke consequenties kan hebben, dat iemand die schade lijdt als gevolg van een aanrijding door een bestuurder die onder invloed is van alcohol niet met de schade blijft zitten en dat verzekeraars in verzekeringsvoorwaarden uitsluitingen opnemen. Daarbij heeft het hof miskend dat goede trouw ook ontbreekt als er goede reden was om te twijfelen over de vraag of zijn aansprakelijkheid wel door een verzekering was gedekt, oordeelt de hoogste rechter. Daarom moet het hof Den Haag zich opnieuw over de zaak gaan buigen.
