“Het liep toch anders dan André Rouvoet me had ‘voorgespiegeld” lacht voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland, Dirk Jan van den Berg, als hem gevraagd wordt hoe zijn begin was in februari 2020. “Want meteen was het alle hens aan dek vanwege de coronapandemie die zich aandiende. En werd het bestuur van Zorgverzekeraars Nederland (ZN) meteen een corona[1]crisisteam.”

En daarmee werd het geen functie van circa twee dagen maar kost het hem sindsdien wel wat meer tijd: “We hebben veel, snel en saamhorig overlegd en gehandeld. Met elkaar, met zorgaanbieders, met brancheorganisaties en met het ministerie van VWS. Zorgaanbieders kregen waar nodig een continuïteitsbijdrage van zorgverzekeraars die hen daarmee steunen om door deze periode heen te komen en de continuïteit van zorg te waarborgen.”

Wat houd je vast als mogelijk positief bijeffect van de Corona-periode?

Van den Berg (1953): “Partijen hebben noodgedwongen snel en constructief moeten samenwerken, waardoor over en weer het begrip hopelijk blijvend zal zijn toegenomen. Ook de zorgverzekeraars onderling trekken actie- en oplossingsgericht met elkaar op. De waardering in de samenleving voor zorgverzekeraars is toegenomen. Doorgaans was men heel tevreden over de eigen zorgverzekeraar, maar mopperde men op ‘de zorgverzekeraars’. Dat lijkt minder geworden.”

De rijke loopbaan van Van den Berg kenmerkt zich door de diversiteit van de omgevingen waarin hij werkte: de rijksoverheid en diplomatie, de academische wereld, de maatschappelijke wereld, de zorg en de corporate omgevingen.

Ongetwijfeld zijn er overeenkomsten en verschillen tussen die omgevingen: “Laat ik met de overeenkomsten beginnen: in alle sectoren heb je te maken met mensen en met vergelijkbare psychologiën. In al die werelden -het minst nog in de corporate wereld- merk je dat men vanuit een brede maatschappelijke betrokkenheid en interesses zijn of haar werk doet. En je hebt overal te maken met belangentegenstellingen en -overeenkomsten. Ik zelf heb altijd mijn ei kwijt gekund door vanuit een breder perspectief dan louter de werkomgeving naar de situatie te kijken. Ik vind het wel jammer dat er zo weinig overstappen tussen sectoren zijn.”

Zou de Wet Normering Topinkomens (WNT) daarin een rol spelen?

“Vast, het is goed dat er een bepaalde normering is, het andere uiterste, om met miljoenen euro’s naar huis te gaan, is moeilijk uit te leggen. Het resultaat is wel dat er aan de top een groot inkomensverschil lijkt te zijn ontstaan tussen de publieke en de particuliere sector. Is dat altijd terecht, en staat dat het overstappen tussen privaat en publiek niet te veel in de weg?”

“Waarom zou bijvoorbeeld de minister-president of een minister niet meer mogen verdienen? Met die maatschappelijke verantwoordelijkheid en 24/7 klaar staan? En als je meer carrière-overstappen zou kunnen realiseren tussen sectoren, kun je meer leren en voorkom je dat iedere sector in zijn eigen overzichtelijke wereld blijft. Ik vind zelf de ervaring die ik heb kunnen opdoen in verschillende omgevingen verrijkend en waardevol. Zoals alle wetgeving moeten wij deze wet ook tegen het licht houden op de vraag of wij bereiken wat wij willen bereiken. Of zou Bolkestein toch gelijk hebben, toen hij zei dat hij de WNT ook een beetje geïnstitutionaliseerde afgunst vond?”

Stel dat er geen stelsel was met zorgverzekeraars, zorgaanbieders, zorgcontractering zoals wij dat nu hebben, hoe zou hij het inrichten?

“Eigenlijk niet veel anders dan nu. Ik vind het systeem goed en over het algemeen efficiënt, en het is mijns inziens van belang dat een zorgverzekeraar tegen een zorgaanbieder kan zeggen: ‘Waarom doe je het zo en waarom maakt jouw ziekenhuis bijvoorbeeld geen gebruik van die specifieke methode waar dat andere ziekenhuis wel gebruik van maakt?’ Er gaat daar een disciplinerende werking vanuit”.

“Het is een feit dat de zorgkosten toenemen, we vergrijzen en er zijn veel meer behandelmethodes om gezond te worden en te blijven.”

Maar is het niet een onnodig circus om tussen oktober en februari bezig te zijn met het ‘gevecht om de klant’ terwijl er jaarlijks maar 5 tot 7% van de mensen naar een andere zorgverzekeraar overstapt?

“Nee, dat vind ik niet. Als klant weet je dat, als je ontevreden bent over je zorgverzekeraar, je van zorgverzekeraar kunt veranderen per 1 januari. Dat maakt dat de zorgverzekeraar nog beter zijn best doet zich positief te onderscheiden. Door zorgbemiddeling, preventie, interessante proposities in de polis….”

“We hebben in Nederland een evenwichtig zorgstelsel, sowieso staan we er -als je door buitenlandse ogen kijkt- veel beter voor dan we soms zelf willen zien. Dat heb ik in al mijn internationale rollen wel kunnen ervaren. Andere landen kijken vaak met afgunst naar ons zorgstelsel, dat voor iedereen gelijkelijk toegankelijk is op basis van solidariteit.”

Terwijl we langs het paleis het Huis Ten Bosch lopen, zegt Van den Berg: “We zouden de grotere maatschappelijke thema’s toch nog nadrukkelijker moeten adresseren. Ook als zorgverzekeraars constateren wij dat de sociale achtergrond en leefomgeving heel belangrijk is voor je uitzicht op gezondheid. In een ritje van acht minuten op de NoordZuid lijn in Amsterdam, is er tussen de buurten waar je opstapt en uitstapt een verschil van 8 jaar in uitzicht op gezonde levensjaren. Dat is voor een land als Nederland gewoon niet acceptabel. En daarover moet je in de driehoek ‘samenleving-overheid-burger’ tot een inhoudelijk gesprek komen.”

Had hij als jongen van vijftien een loopbaan als diplomaat en bestuurder voor ogen?

“Ik wilde bioloog worden, ik weet niet heel precies waarom, maar het vak had mijn diepe interesse op de middelbare school. Mijn moeder had ook altijd als ‘iets’ met planten’. Mijn ouders waren niet dwingend, ik kon zelf kiezen wat ik wilde doen. Mijn oom liet mij kennis maken met econometrie en wiskunde. Dat sprak me aan en de arbeidsmarktvooruitzichten waren ‘booming’; toen ik was afgestudeerd kon ik kiezen waar ik wilde werken. Ik kwam bij het Ministerie van Economische Zaken terecht als beleidsadviseur macro-economie, een geweldige omgeving waar ik veel kon leren.”

Van alle stappen in zijn loopbaan, die bepaald niet zorgvuldig gepland waren, heeft hij intens genoten, zegt hij. “Ik werd steeds gevraagd voor mooie posities. Zo werd ik permanente vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties. De eerste drie maanden dacht ik: ‘Wat ga ik hier doen en waar gaat mijn toegevoegde waarde zitten’. Maar dan gaan collega’s je vragen om bepaalde processen/onderhandelingen te leiden, bijvoorbeeld in 2005 het opstellen van een rapport over de Millennium plus 5 doelstellingen voor de VN. Dan sta je midden op het diplomatieke toneel, en daar kun je veel goed doen, ook veel kwaad overigens.”

Na een periode als ambassadeur in China stapte hij over naar de academische wereld als voorzitter van de TU Delft. Om vervolgens Bestuursvoorzitter te worden van Sanquin waar hij eind 2019 afscheid nam.

“En overal komt weer je eerder opgedane ervaring van pas: interesse hebben in degene die aan de andere kant van de tafel zit, kijken waar gemeenschappelijkheid zit, gezamenlijke doelen formuleren. Dat is iets van iedere omgeving. En daar ben ik goed in.”

We spreken over de behoefte en noodzaak om een aantal maatschappelijke thema’s diepgaand en langdurig te bespreken en te onderzoeken, daar waar tegenwoordig ook in de politiek er minder ruimte voor diepgang lijkt te zijn. De waan van de dag, electoraal gewin, social media, vernauwen de discussie. Met wie zou hij aan de bewuste dinertafel willen zitten?

Van den Berg hoeft er niet lang over na te denken: “Ik zou Ingrid Thijssen uitnodigen, ik vind dat zij het heel goed doet bij VNO NCW en goed de vinger op vele zere plekken legt. Ook Ineke Sluiter, oud-president van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) is een interessante denker die mooie thema’s verbindt vanuit de klassieke oudheid naar het heden, zoals vrijheid van meningsuiting, culturele identiteit. En Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse GGZ. Daarnaast zou ik Marcel Levi en Kim Putters uitnodigen en Bas van den Dungen, momenteel secretaris-generaal van het ministerie van Financiën, maar lang ook directeur- generaal curatieve zorg bij VWS.”

Lachend: “Mooi toch, drie vrouwen en drie mannen? Soms denk ik dat al die intelligente mensen in de top van de ministeries teveel worden beperkt tot het bepalen wat ‘klopt’, in plaats van zich te concentreren op wat ‘werkt’. Dat zou bijdragen aan de lange termijn oplossingen in de samenleving.”

Al pratend hebben wij in straf tempo ons eindpunt bereikt om bij een kop koffie het gesprek nog even voort te zetten. Op 1,5 meter afstand.

De Wandeling is een rubriek waarin Monique de Vos in de buitenlucht een ontmoeting heeft met smaakmakers uit de financiële dienstverlening, om zo meer te weten te komen over ‘de vent achter de tent’. Monique de Vos is partner van Chasse Executive Search in Den Haag.