Waarom was dit onderzoek nodig?
Van Leeuwen: “Goede vraag. Als je kijkt naar de maatschappelijke ontwikkelingen op dit moment dan zien we een steeds verdergaande digitalisering. Zeker door Covid. Dat betekent dat mensen mogelijk ook meer execution only zouden gaan afsluiten. We wilden zien wat mensen nu beschermt als ze dat doen. De kennis en ervaringstoets is daarbij een belangrijke poortwachter.”
“We hebben er een aantal naast elkaar gelegd en kwamen er achter dat er veel verschillen zaten in de uitwerking en detaillering. Dat maakte dat we nu al naar dat instrument wilden kijken. In plaats van dat we straks achteraf moeten constateren dat het een hoge vlucht heeft genomen en consumenten in de problemen zijn gekomen doordat ze de verkeerde keuzes gemaakt hebben. Voor reparatie ben je dan te laat. Bij complexe producten is de crux dat je begrijpt wat voor keuzes je maakt. Je merkt pas wat het voor je doet als je er al even in zit en het nodig hebt.”
De AFM heeft 15 aanbieders en bemiddelaars van execution only aov’s bekeken. In alle gevallen zijn delen van de toets onbetrouwbaar of ontoereikend. Maar dat het een papieren tijgertje is, weten we al heel lang. Zijn er nu ongelukken op aov-gebied gebeurd of niet?
“Nee. We hebben geen misstanden of ongelukken gezien. Maar we willen er nu naar kijken om dat te voorkomen. En we weten niet hoe de markt zich ontwikkelt. We zijn nooit voorstander geweest van het afsluiten van complexe producten zonder advies. Maar technisch gezien kan er steeds meer en we willen problemen voor zijn. De kennis- en ervaringstoets moet mensen waarschuwen en beschermen. Maar mensen moeten wel begrijpen wat ze afsluiten. Nou, die toets kan dan beter.”
Van Leeuwen en de AFM weten ook niet precies hoe groot het execution only-deel van de aov-markt is. Ze schatten wel in dat het procentueel vrij klein is. Er circuleren cijfers dat het bij hypotheken 5% is. Of dat bij aov meer is weten we niet. Van Leeuwen zegt: “Voorkomen is gewoon beter dan genezen”.
Wat troffen jullie aan bij die 15 aanbieders en bemiddelaars van execution only-aov?
“Er zat veel variatie in. Bij alle partijen vonden we verbeterpunten. Geen enkele partij deed het volledig goed of fout. Maar we hoefden nergens handhavend op te treden.”
Bij alle partijen vonden we verbeterpunten. Geen enkele partij deed het volledig goed of fout”
Jullie komen met een hele lijst van aanbevelingen die de toets beter maken. Maar het blijven aanbevelingen. Er is geen stok achter de deur.
“Ik snap je vraag. Maar we hebben terugkoppelingsgesprekken gehad en daaruit kwam naar voren dat de partijen wel de aandachtspunten op prijs stellen. Ook als aanbieder en bemiddelaar heb je er niks aan als een product niet past bij een klant. Aan de andere kant stip je een terecht punt aan. Een groot deel van de Wft kent open normen. Dat betekent dat de wet een bepaalde richting voor schrijft, maar de invulling is aan de markt. We kunnen handhaven als niet aan de wettelijke normen wordt voldaan. Bijvoorbeeld als de aanbieder het inzicht van de klant in de risico’s niet inwint. Of als de toets gewoon ontbreekt. Nu hebben we vooral punten van verbetering voorgesteld.”
En gaan jullie ook controleren of ze de toets ook bijstellen, beter maken?
“De ervaring leert dat veranderingen altijd wat tijd vergen, maar we houden de markt in de gaten. Het onderwerp blijft bij ons. Mede omdat de toets – naast de wettelijke eisen voor productontwikkeling en –distributie (PARP) - een waarborg is die consumenten hebben dat ze niet blijven zitten met een verkeerd product.”
Het vraagt wel prudentie van alle aanbieders en bemiddelaars. Want: ga je een klant weigeren omdat hij niks van het product begrijpt en elders al is afgewezen?
“De ervaring in de gesprekken tot nu toe is dat de onderzochte partijen van goede wil zijn. We blijven dat monitoren. We zijn ook geen voorstander van herkansing. Het gros biedt dat ook niet aan en stuurt de klant door naar het advieskanaal. De wetgeving is hier vrij open: die eist alleen maar dat je waarschuwt. Maar gelukkig gaan veel partijen verder dan de minimumlat in de wet.”
Dit onderzoek was gericht op de aov-markt. Maar execution only bestaat ook bij hypotheken en in de pensioenmarkt. Moet je daar niet ook eens gaan kijken hoe de toets er uit ziet?
“We moesten een keuze maken waar we als eerste gingen kijken. We hebben aov gekozen omdat onze experts daarvoor de tijd hadden. De andere markten staan zeker op ons vizier. Maar ik kan niet zeggen wanneer dat gebeurt.”
Het advieskanaal heeft echt toegevoegde waarde. Zeker bij complexe producten en situaties. Er is alleen geen adviesplicht in Nederland”
Hadden we achteraf niet iets anders moeten verzinnen? Die kennis- en ervaringstoets is een onding…
Van Leeuwen zwijgt en zegt dan: “Het is een leuke stelling. We zijn toezichthouder en die houdt toezicht op de wet die er is. En volgens de wet is de toets hét instrument om de consument te beschermen als hij zelf een complex product gaat afsluiten. Dus daar kijken we naar. Als je iets anders wilt, moet je de wet veranderen. Meer kan ik als toezichthouder niet zeggen.”
Eigenlijk is de impliciete boodschap: neem in hemelsnaam bij dit soort complexe producten een adviseur in de hand.
“Dat zeggen we wel vaker. Het advieskanaal heeft echt toegevoegde waarde. Zeker bij complexe producten en situaties. Er is alleen geen adviesplicht in Nederland. Dus mensen mogen het doen zonder advies. Je moet alleen opletten of het ook bij je past.”
