In 2017 waren de buffers van Conservatrix te laag vond de Nederlandsche Bank (DNB). De toezichthouder onteigende de familie achter de kleine verzekeraar en die werd overgenomen door het Amerikaanse Eli Global. Deze investeringsmaatschappij is in de VS inmiddels onder curatele gesteld nadat eigenaar Greg Lindberg in april van dit jaar werd aangeklaagd voor een poging tot omkoping van de plaatselijke toezichthouder. Hij zou tevens polisgeld van meerdere verzekeringsdochters hebben ingezet om zijn bedrijf verder te laten groeien.

Dit jaar stond een andere verzekeraar in de etalage: Vivat. Dit bedrijf was eerder verkocht aan het Chinese Anbang, waarbij AG-Lid van Verdienste Laurens Roodbol de onderhandelaar was namens Anbang en ook de prijs bepaalde. Nu de Chinezen Vivat weer wilden verkopen, toonden ASR en Aegon (in tandem met private-equitypartij Blackstone) interesse. Maar de leven-tak van Vivat, met daarin zo’n 2,2 miljoen Nederlandse polishouders en €46 miljard aan polisgeld, verhuisde afgelopen zomer naar Athora, een strategische partner van het Amerikaanse private equitybedrijf Apollo, volgens bronnen voor €2,5 miljard. Het is een heel ander scenario dan Conservatrix, en op een heel andere schaal, maar wederom bleek een buitenlandse investeerder grote interesse te hebben in Nederlandse levenpolissen; een segment dat op sterven na dood zou zijn. Vanwaar toch deze belangstelling?

Jan Driessen, eigenaar van adviesbureau Q&A|Communicatie, blogde eerder op amweb over de jacht die private equity op onze leven-premies zou hebben geopend. Volgens hem laat dit zich goeddeels verklaren door twee oorzaken: de lage rente en Solvency II. “Daardoor zijn die levensverzekeringportefeuilles voor al die verzekeraars een last geworden; ze maken geen winst terwijl ze wel gegarandeerde premies hebben.” Solvency II, de Europese regulering van de verzekeringswereld, legt verzekeraars strenge normen op voor de bedragen die zij in reserve moeten houden.

'Nederland heeft Solvency II als braafste jongetje van de klas gelijk ingevoerd',  zegt Roodbol

“Nederland heeft Solvency II als braafste jongetje van de klas gelijk ingevoerd,” zegt Roodbol, “daar waar omringende landen er veel langer over doen.” De strikte regulering bracht Nederlandse verzekeraars gelijk in de problemen, weet Driessen. “Conservatrix, waar ik adviseur was, is daardoor ineens over de rand geduwd, terwijl het solvabel was. Door de rekenformule, die alleen in Nederland wordt gehanteerd, ontstond namelijk een nieuwe papieren werkelijkheid.”

Maar als die portefeuilles in één klap zo onaantrekkelijk zijn geworden, waarom hangen dan opeens de private equities ‘als gieren boven de markt’, zoals Driessen het omschrijft? “Omdat er een enorme berg kapitaal in zit (zo’n €322 miljard aan polisgeld, red.). En zij kunnen die zak geld in het buitenland, waar ze minder gebonden zijn aan regelgeving, sneller en rendabeler beleggen dan de verzekeraars. Die investeerders zijn níet gek, ze kopen echt geen failliete boedel.”

Roodbol, die in het verleden bij meerdere overnamedeals betrokken was, legt uit dat Angelsaksische bedrijven anders rekenen; niet risicovrij zoals wij in Nederland doen, maar gewoon met verwachte rendementen. “Als ik ga waarderen op verwachte rendementen dan krijg je een heel ander beeld. Zij zien dat alles in Nederland risicovrij is gewaardeerd terwijl zij op reële basis waarderen. Daardoor zien zij mogelijkheden om dat te gaan beleggen. Zij doen graag zaken met groot geld. In kleine portefeuilles zijn ze niet geïnteresseerd.”

DNB speelde volgens Roodbol en Driessen een dubieuze rol in de recente transactie van Conservatrix. Eerstgenoemde sprak zich onlangs in De Actuaris fel uit tegen het beleid van DNB. “Er zijn meestal twee redenen waarom je de reserves graag ver weg brengt: ten eerste heb je daar vaak een makkelijker toezichthouder, en de tweede is belastingtechnisch. Dat noem je regulatory arbitrage of tax arbitrage. Solvency II moet dat tegen proberen te houden, het is raar dat mensen dat kunnen omzeilen in Verweggistan. Ik snap er niks van. Je hebt je wezenloos gespaard en vervolgens laat je met het grootste gemak het geld naar het buitenland vertrekken. Je boerenverstand zegt toch dat je dat niet moet willen?”

Ook Driessen windt zich op: “Die louche man op Barbados (Eli Global-eigenaar Lindberg, red.) heeft er 100 miljoen uitgetrokken. En dit onder regie van DNB. Terwijl die de garantstelling moeten bewaken, is Conservatrix een drama geworden, een horrorscenario. Je mag hopen dat die klanten dat op termijn terugzien. De enige die er rijker van is geworden is die koper. Dit soort investeerders kunnen als een kind in de Sinterklaaswinkel gaan spelen met kolossale bedragen. Maar dat spelen zou ten goede moeten komen aan de polishouders, niet aan de aandeelhouders. Met een miljard kun je scherp gaan beleggen in het buitenland, zonder al die normeringen die wij in Nederland hebben. Ze kunnen zelfs in clusterbommen beleggen zonder dat wij dat weten.”

 'Ze kunnen zelfs in clusterbommen beleggen zonder dat wij dat weten'

Clubs als Eli Global geven private equities een slechte naam. Toen de strijd om Vivat dit voorjaar nog volop gaande was, deden Tweede Kamerleden van oppositiepartijen in De Telegraaf een oproep aan DNB op om ’avonturen met buitenlandse private equity-partijen’ te voorkomen. Maar dat beeld wordt de afgelopen tijd wel bijgesteld.

Annemarie Jorritsma, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen, nam het in april al op voor de investeerders. En ook binnen DNB klinkt een ander geluid. Afgelopen zomer noemde Olaf Sleijpen, divisiedirecteur verzekeraars bij DNB, private-equitypartijen ‘logische kopers van Nederlandse levensverzekeraars’. Driessen, die ooit communicatiedirecteur was bij AEGON, beaamt dat dit type investeerder niet noodzakelijk slecht hoeft te zijn. Hij gelooft dat deze partijen een efficiencyslag kunnen maken, professionalisering meebrengen en sneller handelen.

“Dat zijn allemaal hele goede dingen die private equity kan toevoegen aan de vermolmde structuren die veel verzekeraars momenteel hebben. Daar ben ik optimistisch over, daar zit veel deskundigheid. Het kan op termijn goed gaan, als ze meer investeren, kwaliteit toevoegen, waarde creëren, echt intrinsiek organisaties verbeteren. Maar je ziet ook private equities die als sprinkhanen de tent leeg vreten, op een ander regime zetten, er geld uittrekken en weer verder gaan.”

Roodbol, die Athora wel degelijk als verzekeraar beschouwt, vindt het op zich niet erg dat ze een private equity als aandeelhouder hebben. “Je kunt niet alle private equities over één kam scheren. Er zijn partijen die er consciëntieuzer mee omgaan. Maar je moet wel zorgen dat het toezicht strak is en dat dividendbetalingen naar moederorganisaties onder zwaar toezicht vallen. Je wil niet dat het geld van Athora belegd wordt bij Apollo met alle risico’s van dien. Dan heb je in Nederland wel de risico’s maar het rendement komt elders terecht. Dus zorg ervoor dat je geld altijd in Nederland blijft.”

Dat is tegen het zere been van Athora. De woordvoerder van het concern benadrukt desgevraagd dat de bedrijven die Athora overneemt hun nationale entiteit behouden en blijven voldoen aan de lokale regelgeving.

Het jonge verzekeringsbedrijf Athora is helemaal opgericht om in Europa closed books-portfolio’s op gebied van leven te kopen. Zo nam het eerder soortgelijke portfolio’s over in Duitsland (Delta Lloyd), Ierland (Aegon) en België (Generali), waarmee het in Europa al 800.000 polishouders telt. Verdere groei is het doel van de langetermijn-investeerders in Athora, waaronder private equitybedrijf Apollo. Door te focussen op één type verzekering moet het beste rendement uit de levensportefeuilles worden gehaald, zowel voor de verzekerden als voor het bedrijf zelf.

'Welke verzekeraar heeft interesse in een verzekeringsmaatschappij die voor een groot deel z’n herverzekering in Barbados heeft liggen?'

Anders ging het bij Eli Global. Dat zou Conservatrix inmiddels weer in de verkoop hebben gezet. Maar Roodbol vraagt zich af: “Welke verzekeraar heeft interesse in een verzekeringsmaatschappij die voor een groot deel z’n herverzekering in Barbados heeft liggen? De garanties zijn verre van waterdicht. En wat betekent het voor de polishouders?”

De vraag is wat die laatste groep kan doen als het misgaat. Een stichting oprichten zoals bij de woekerpolissen gebeurde? Worden er straks Kamervragen gesteld? Roodbol heeft er een hard hoofd in. “Welnee, het is te ingewikkeld. Ik krijg het al niet uitgelegd aan mensen. Bovendien kun je niet of nauwelijks tegen DNB in gaan. Ook politici vinden dit verschrikkelijk moeilijk. Dus die doen niks. En voor verzekeraars opkomen doen ze al helemaal niet, dat is electoraal niet verstandig.”

Driessen vindt dat DNB een brevet van compleet onvermogen heeft afgegeven. “Ze zeggen dat ze Conservatrix in veilige haven hebben geleid maar de feiten logenstraffen dat. Het is apekool, de misser van de eeuw.” Hij sluit niet uit dat er een schadeclaim tegen DNB kan ontstaan vanuit Conservatrix-klanten.

We bellen met Jos Streppel, voormalig RvB-lid van Aegon en momenteel president-commissaris bij Leaseplan, die zich zich geen zorgen zegt te maken om de polishouders. “Ik kan daar kort over zijn: in tegenstelling tot pensioenfondsen zijn bij levensverzekeringen alle contracten individueel. Die moet je nakomen en DNB checkt dat ook. Wie zo’n portefeuille koopt zal de buffers op peil moeten houden, daar valt niet aan te ontsnappen. Juist door Solvency II is dat gewaarborgd. Ik vertrouw erop dat de toezichthouder ervoor zorgt dat ook een nieuwe vennoot daaraan voldoet.”

Is met Conservatrix een precedent geschapen? Zo ja, wanneer vertrekt het volgende schip met geld uit Nederland naar zonniger oorden? Buitenlandse investeerders zouden ook naar kleinere Nederlandse verzekeraars kijken. Het opkoopplatform Lifetri waarbij TPG op de achtergrond een rol speelt, neemt de levensverzekeringen van Klaverblad over. Driessen ziet ook Aegon worstelen met de levenportefeuille.

Driessen: “Te klein voor het tafellaken, te groot voor het servet. Wat moeten zij ermee doen? Op afstand zetten? Groter maken? Over de hele breedte zijn levensverzekeraars in Nederland in paniek. Er moet consolidatie komen. Er gaan nog flinke ongelukken komen.” DNB zal een kapitaalvlucht in ieder geval niet tegenhouden, weet hij. “Het is niet zeker dat ze termijngaranties voor de klant goed beschermen. Het desastreuze voorbeeld van Conservatrix geeft weinig hoop".

Volgens Streppel, die ook voorzitter was van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code, worden ongelukken niet noodzakelijk door buitenlandse investeerders veroorzaakt. “Nederlanders zijn niet beter dan buitenlanders. Geld kan altijd worden weggemaakt, ook bij ons. Of dat bij Conservatrix is gebeurd, weet ik niet. Maar bij hele grote transacties kan ik mij dat niet voorstellen. Wie Nationale-Nederlanden koopt zal heel erg groot moeten zijn en kan er niet zomaar vandoor gaan met de assets. Met deals van een paar miljoen gebeurt dat nog wel, maar niet met transacties in de orde van Vivat. Ik denk dat de Nederlandse polishouders gerust kunnen zijn.”

Ook Roodbol gelooft niet dat de geschiedenis zich op heel korte termijn herhaalt, in ieder geval niet met Vivat. “Dat zou ook heel dom zijn want als het fout gaat hebben Apollo en Athora een imagoprobleem. Dat zijn bedrijven die op heel veel andere terreinen spelen.” Wel waarschuwt hij: “Je praat wel over dingen met een duratie van vele decennia. Wie weet hoe de wereld er over dertig jaar uitziet? Bovendien, als er iets fout gaat met een klein contract in Nederland, trekt de rest van de wereld zich daar dan iets van aan? En dat geldt ook voor benadeelde polishouders. Die hebben dan gewoon pech gehad, dat hebben we allemaal wel eens.”