Verzekeringsrechtspraak Hof van Justitie van de Europese Unie

Prejudiciële verwijzing – Verplichte verzekering tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe de deelneming aan het verkeer van motorrijtuigen aanleiding kan geven – Richtlijn 72/166/EEG – Art. 3, lid 1 – Tweede richtlijn 84/5/EEG – Art. 1, lid 4 – Verplichting om een verzekeringsovereenkomst te sluiten – Voertuig gestald op een privéterrein – Recht van het schadevergoedingsorgaan om zich te verhalen op de eigenaar van het niet-verzekerde voertuig

Bij richtlijn 2009/103/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 september 2009 betreffende de verzekering tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe de deelneming aan het verkeer van motorrijtuigen aanleiding kan geven en de controle op de verzekering tegen deze aansprakelijkheid (PB 2009, L 263, blz. 11), zijn onder meer de Eerste en de Tweede richtlijn ingetrokken. Gelet op de datum van de feiten van het hoofdgeding dient niettemin rekening te worden gehouden met die laatste twee richtlijnen. Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of art. 3, lid 1, van de Eerste richtlijn aldus moet worden uitgelegd dat het sluiten van een verzekeringsovereenkomst tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe de deelneming aan het verkeer van een motorrijtuig aanleiding kan geven, verplicht is wanneer de eigenaar, die niet voornemens is nog met het voertuig te rijden, heeft beslist het op een privéterrein te stallen. Het Hof overweegt onder meer:

“42 Gelet op het voorgaande moet worden geoordeeld dat een voertuig dat is ingeschreven en dus niet volgens de regels uit het verkeer is gehaald en dat geschikt is voor de weg, onder het begrip „voertuig” in de zin van art. 1, punt 1, van de Eerste richtlijn valt, en bijgevolg niet wordt onttrokken aan de verzekeringsplicht in art. 3, lid 1, van deze richtlijn louter op grond van het feit dat de eigenaar niet meer voornemens is ermee te rijden en het op een privéterrein heeft gestald.”

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of art. 1, lid 4, van de Tweede richtlijn aldus moet worden uitgelegd dat het in de weg staat aan een nationale wettelijke regeling die erin voorziet dat het in die bepaling bedoelde orgaan het recht heeft om zich te verhalen op degene die verplicht was een verzekering te sluiten tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe aanleiding kan worden gegeven door de deelneming aan het verkeer van het voertuig dat de door dit orgaan vergoede schade heeft veroorzaakt, maar die hierover geen overeenkomst heeft gesloten, zelfs al is die persoon niet wettelijk aansprakelijk voor het ongeval in het kader waarvan de schade is ontstaan. Daartoe overweegt het Hof het volgende:

“54 In dit verband moet worden opgemerkt dat art. 1, lid 4, van de Tweede richtlijn de lidstaten uitdrukkelijk de mogelijkheid laat om aan de tussenkomst van dit orgaan al dan niet een subsidiair karakter te geven en hen in staat stelt het verhaal te regelen tussen dit orgaan en degenen die aansprakelijk zijn voor het ongeval en andere verzekeraars of socialezekerheidsorganen die gehouden zijn het slachtoffer ter zake van een en hetzelfde ongeval te vergoeden (zie in die zin arrest van 4 december 2003, Evans, C-63/01, EU:C:2003:650, punt 32).

55 Hoewel de Uniewetgever het recht van de lidstaten om het verhaal van het in art. 1, lid 4, van de Tweede richtlijn bedoelde vergoedingsorgaan op meer bepaald „degene of degenen die aansprakelijk is of zijn voor het ongeval” te regelen in stand heeft willen laten, heeft hij de verschillende aspecten die verband houden met het verhaal door dit orgaan niet geharmoniseerd, in het bijzonder de bepaling van de andere personen op wie verhaal mogelijk is, zodat deze aspecten een zaak van de nationale wetgeving van elke lidstaat zijn, zoals de Commissie heeft benadrukt.

56 Bijgevolg mag een nationale wettelijke regeling erin voorzien dat wanneer de eigenaar van het bij een ongeval betrokken voertuig de krachtens nationaal recht op hem rustende verplichting om dit voertuig te verzekeren niet is nagekomen, zoals in casu, het vergoedingsorgaan zich niet alleen kan verhalen op degene of degenen die aansprakelijk is of zijn voor het ongeval, maar ook op deze eigenaar, ongeacht of laatstgenoemde wettelijk aansprakelijk is voor het ongeval.”

Dit laatste nu is geregeld in het Portugese Burgerlijk Wetboek. Het recht van de Europese Unie verzet zich dus niet tegen bedoelde verhaalsactie.

Hof van Justitie van de Europese Unie (Grote kamer), arrest van 4 september 2018, zaak C-80/17 (Fundo de Garantia Automóved tegen Juliana), ECLI:EU:C:2018:661

Verzekeringsrechtspraak Hoge Raad

Tussentijdse opzegging verzekeringsovereenkomst door verzekeraar

Bloembollen Zijpe heeft bij DAS een rechtsbijstandsverzekering gesloten. DAS heeft Bloembollen Zijpe verschillende malen bericht dat het aantal meldingen het gemiddelde ver te boven ging en aangegeven dat als de vraag naar rechtsbijstand in de komende jaren te hoog zou blijven, de verzekering niet ongewijzigd voortgezet zou kunnen worden. Vervolgens waarschuwt DAS nog verschillende keren dat deze claimfrequentie ongewijzigde voortzetting van de verzekering in de weg zou kunnen gaan staan. Circa vijf jaar na de eerste waarschuwing heeft DAS de verzekering tussentijds opgezegd.

Bloembollen Zijpe vordert daarop in rechte een verklaring voor recht dat niet geldig is opgezegd en verder nakoming en vergoeding van de door de opzegging geleden schade op te maken bij staat. De rechtbank heeft tot uitgangspunt genomen dat opzegging van de verzekeringsovereenkomst slechts kon geschieden met inachtneming van de vereiste zorgvuldigheid jegens de verzekerde en dat deze niet lichtvaardig mocht geschieden. De rechtbank is tot het oordeel gekomen dat van lichtvaardige opzegging in dit geval geen sprake is geweest. Niet is komen vast te staan dat DAS in strijd met de vereiste zorgvuldigheid heeft gehandeld, noch dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Het schadeverloop was in dat verband relevant.

In hoger beroep overweegt het hof in een tussenarrest dat DAS de bewijslast draagt van haar stelling dat zij de verzekering tussentijds rechtsgeldig heeft opgezegd. DAS is vervolgens toegelaten tot het bewijs van haar stelling dat zij de verzekering heeft opgezegd binnen twee maanden nadat de verzekerde een gebeurtenis heeft gemeld die voor DAS tot verlening van rechtsbijstand kan leiden. De verzekerde brengt daarna bij pleidooi in hoger beroep naar voren dat het hof bij (de formulering van) de bewijsopdracht art. 7:940 lid 3 BW heeft miskend. De bewijsopdracht had in de sleutel moeten staan van de proportionaliteitstoets van art. 7:940 lid 3 BW. Het hof overweegt oordeelt dat dit een nieuwe grief is die eerder naar voren had moeten worden gebracht. Daarbij geldt dat door Bloembollen Zijpe niet tegen de door de rechtbank gehanteerde maatstaf en het daarop gebaseerde oordeel is gegriefd. Het hof wijst bij eindarrest de vorderingen af.

De AG kan zich daarin vinden en wijst er in zijn conclusie daarnaast nog op dat het hof van oordeel is dat DAS de bewijslast draagt van haar stelling dat zij de verzekering tussentijds rechtsgeldig heeft opgezegd. Daarin ligt besloten dat DAS de verzekering in overeenstemming met art. 7:940 lid 3 BW heeft opgezegd en dat een eventueel beroep op de proportionaliteitstoets niet opgaat.

De Hoge Raad doet de zaak af onder verwijzing naar art 81 RO.

HR 29 maart 2019, ECLI:NL:HR:2019:447

Uitzondering op meldingsvereiste bij directe actie

Een werknemer is een arbeidsongeval overkomen. De benadeelde houdt een aantal partijen (hoofdelijk) aansprakelijk voor de gevolgen daarvan, waaronder zijn materiële werkgever. Vervolgens komt hij er achter dat dat zijn werkgever voor de aansprakelijkstelling failliet is verklaard. De benadeelde spreekt daarop de aansprakelijkheidsverzekeraar van zijn failliete werkgever – Achmea – rechtstreeks aan op basis van art. 7:954 BW. Nu de verzekerde werkgever is opgehouden te bestaan, is volgens de benadeelde Achmea gehouden de verzekeringsuitkering rechtstreeks aan hem te voldoen. De benadeelde-derde stelt dat art. 7:954 lid 2 BW in zo’n situatie mogelijk maakt dat de benadeelde de betrokken aansprakelijkheidsverzekeraar direct aanspreekt, ook als aan die verzekeraar geen melding door de verzekerde is gedaan.

De rechtbank en het hof oordelen dat art. 7:954 BW niet van toepassing is. Zij overwegen dat art. 7:954 lid 2 BW – de uitzondering op het vereiste in lid 1 van melding door de verzekerde – uitsluitend ziet op de situatie dat de verzekerde rechtspersoon heeft opgehouden te bestaan vóór de verwezenlijking van het verzekerde risico.

De benadeelde gaat in cassatie. A-G Hartlief geeft in diens conclusie voor het arrest aan de hand van onder meer de ratio van de directe actie en de wetsgeschiedenis op heldere wijze aan dat zijns inziens het toepassingsbereik van art. 7:954 lid 2 BW niet is beperkt tot gevallen waarin de verzekerde rechtspersoon heeft opgehouden te bestaan vóórdat het risico zich heeft verwezenlijkt, maar zich ook leent voor toepassing op situaties als de onderhavige, waarbij de verwezenlijking van het risico juist heeft plaatsgevonden vóórdat de verzekerde rechtspersoon heeft opgehouden te bestaan. In dergelijke gevallen is er wel (enige) gelegenheid geweest om melding te doen aan de verzekeraar, maar kan dat inmiddels in ieder geval niet meer.

De Hoge Raad volgt deze conclusie en oordeelt dat de in art. 7:954 lid 2 BW opgenomen uitzondering op het meldingsvereiste ook geldt in het geval waarin de aansprakelijke partij heeft opgehouden te bestaan nadat de schade is opgetreden. De Hoge Raad overweegt nog dat dit onverlet laat dat de aansprakelijkheidsverzekeraar in geval van een directe actie van de benadeelde de verweren kan inroepen die hij tegen de verzekerde zou hebben kunnen inroepen, waaronder het verweer dat de verzekeringnemer of de verzekerde niet heeft voldaan aan de verplichting de verwezenlijking van het risico aan de verzekeraar te melden zodra hij daarvan op de hoogte was of behoorde te zijn (art. 7:941 lid 1 BW).

Verzekeringsrechtspraak Hof van Justitie van de Europese Unie

Hof van Justitie van de Europese Unie (Grote kamer), arrest van 4 september 2018, zaak C-80/17 (Fundo de Garantia Automóved tegen Juliana), ECLI:EU:C:2018:661

Verzekeringsrechtspraak Hoge Raad

HR 29 maart 2019, ECLI:NL:HR:2019:447

HR 1 februari 2019, ECLI:NL:HR:2019:150