Professor Herman Kappelle (verbonden aan Aegon) riep aan het begin van de ochtend op tot een constructieve discussie: laten we ons baseren op de feiten en laten we hier geen emotioneel verhaal van maken.

Maar dat lukte natuurlijk niet.

Emotie speelde al snel een rol, want het gaat bij pensioen om solidariteit, om jong en oud en om heel veel onbegrip bij een groot deel van de bevolking. Zo pleitte Martin van Rooijen van 50Plus ervoor om de rekenrente te verhogen en zo pensioenkortingen te voorkomen. "We moeten ons niet arm rekenen", zei hij. Maar met dat standpunt vergooit hij het pensioen van jongeren, vinden andere partijen. Van Rooijen zei daarop: "De tegenstelling tussen jong en oud wordt zo geframed. Ik heb ook zeven kleinkinderen, ik wil ook dat zij het goed hebben. Natuurlijk willen wij de jongeren niet benadelen." Kappelle vond het onverstandig: "Er zit heel veel geld bij de fondsen. Wat Van Rooijen zegt, dat kan je doen. En dat kan je heel lang volhouden. Maar het gaat een keer fout. Mijn moeder heeft me altijd geleerd om geen euro uit te geven wanneer je maar negentig cent verdient."

Sparen voor jezelf

Ook Edith Maat, hoofd beleid van de Pensioenfederatie, proefde veel emotie. "Er zijn nog teveel misverstanden", zei ze. "Jong betaalt niet voor oud. Je bent in de tweede pijler voor jezelf aan het sparen." Ook vond ze de discussie tussen de politici te macro. "Het gaat zo hoog over. Als je een verandering bepleit, kijk dan wat er met de afzonderlijke fondsen gebeurt. Wat is de impact in de praktijk? Pas dan voer je een echte discussie en geen geloofsdiscussie."

De zes aanwezig politici ((D'66, PvdA, VVD, CDA, 50Plus en SP) werden het niet eens. Waar PvdA een liefdesverklaring uitspreekt voor het huidige stelsel, pleit de SP voor één nationaal pensioenfonds en willen D'66 en VVD zoveel mogelijk keuzevrijheid realiseren. En het liefst met individuele potjes. En meer inzicht.

Wat willen we nog meer?

Hoogleraar pensioenrecht Erik Lutjens liet zien dat er in het huidige stelsel al heel veel kan. "We kunnen kiezen voor een uitkering, een kapitaal of een premie. We kunnen doorbeleggen na pensioendatum. We kunnen pensioen vervroegen of uitstellen. We kunnen kiezen voor een hoog laag constructie. We kunnen op pensioendatum shoppen met het vergaarde kapitaal. We mogen in pensioenregelingen kiezen voor een lage standaard en aanvullende voorzieningen voor wie dat wil. Wat willen we dan nog meer? En beschikken we wel over genoeg feiten? Iedereen zegt dat het pensioenstelsel niet aansluit bij de huidige flexibele arbeidsmarkt. Maar hoeveel mensen worden daar exact door benadeeld? Zoek dat eens uit voordat je het oude stelsel omver gooit."

Over de wens voor individuele potten en inzicht zei Lutjens tegen de politici: "Wat bedoelen jullie precies? Er is toch al inzicht via het UPO en het pensioenregister. Wat ontbreekt daar dan aan? En binnen een beschikbare premieregeling heb je nu ook al individuele potjes. Binnen de huidige wetgeving heb je al heel veel keuzes."

Premievakantie

Er zijn dus al veel keuzes, maar die worden niet gebruikt, zo werd geconcludeerd. Steven van Weyenberg van D66 zei: "Je bent als deelnemer afhankelijk van sociale partners en van de regeling die wordt afgesproken. Als individu heb je niks te kiezen. Wij willen dat individuen het recht krijgen om zelf te beslissen." D66 wil bijvoorbeeld dat je tijdens de opbouw kunt kiezen voor vijf jaar premievakantie en dat je ineens tien procent van je pensioen kunt opnemen als je 65 wordt. De SP ziet weinig in zo'n premievakantie: "Voor dat soort dingen hebben we de derde pijler. De tweede pijler is puur voor later." Roos Vermeij van de PvdA zei: "En wie wil die keuzes dan? Is dat niet iets voor een heel kleine groep hoogopgeleiden?" Van Weyenberg zei: "Dat is een elitair standpunt. Alsof een verpleegkundige niet over haar eigen pensioen zou willen beslissen." Ook Helma Lodders van de VVD zei: "Uit onderzoek blijkt dat vijftien procent van de bevolking dat wél wil. Moeten we die groep dan maar wegvegen? Nee, daar moet je juist beginnen. En dan tegelijk aan pensioenbewustzijn bij de rest van de Nederlanders werken."

Morgen invoeren

Dagvoorzitter Lennart Booij concludeerde aan het einde van de ochtend dat heel veel politieke wensen al in het huidige stelsel kunnen worden opgevangen, mits sociale partners hun werk goed doen en zij de regelingen ook daadwerkelijk van de beschikbare keuzes voorzien. Maar daar wilde D66 niet aan. "Wat wij voor ogen hebben is revolutionair, en nu doen jullie net alsof het kleine stapjes zijn", klaagde Van Weyenberg. De aanwezige pensioenfondsbestuurders zeiden echter: "Wat D66 wil is binnen het huidige stelsel doenlijk." Herman Kappelle benadrukte: "Heel veel kunnen we morgen al invoeren."

Helma Lodders (VVD) wilde niet zomaar afzien van een stelselwijziging. "Wij willen als VVD bijvoorbeeld ook af van de doorsneepremie. Wij willen eerst alle wensen in kaart brengen en pas dan beslissen of dat binnen een oud of een nieuw pensioenstelsel moet."

Uit het publiek kwam daarop de opmerking: "Partijen snappen niet dat veel van wat ze willen allang kan. En ze geloven de profs niet die dat uitleggen."

Dagvoorzitter Booij besloot met een wijsheid van Multatuli. "Niemand weet het, en zy die beweren het te weten zyn 't onderling niet eens."