'Er zit beweging in de nationale verzekeringsmarkten'
door Piet Biemans
Pearson wil graag een hardnekkig misverstand uit de weg ruimen. Het is nooit de doelstelling geweest om één uniforme manier van toezicht voor alle lidstaten tot stand te brengen, zegt hij. Doel was wèl: gelijke minimumeisen. "De neuzen moeten in dezelfde richting staan, maar accentverschillen, bijvoorbeeld op grond van historische ontwikkelingen, mogen er zijn. Het toezicht per lidstaat zal daardoor een afspiegeling zijn van de nationale markten".
De lidstaten erkennen elkaars systemen als gelijkwaardig omdat deze een gelijke bodem van minimumeisen hebben.
In de banksector wordt veel sterker toegewerkt naar een vorm van één Europees toezicht, met het oog op één gemeenschappelijk monetair beleid, dat zal worden uitgevoerd door de Europese Centrale Bank in Frankfurt. "Bij verzekeraars is voorlopig geen Europees toezicht te verwachten", meent Pearson.
Landen als Duitsland, België en Frankrijk moesten hun materieel toezicht (vooraf, op premies en voorwaarden) vervangen door normatief toezicht (achteraf), wat Nederland, Engeland en Ierland al hadden.
"Die toezichthouders moesten reorganiseren. In België en Duitsland bijvoorbeeld hadden ze te veel juristen en te weinig accountants en actuarissen, omdat ze zich nu meer moeten richten op de financiële soliditeit".
Mentaliteit
Een nieuwe methode van toezicht vergt ook een verandering van mentaliteit. Daar hebben sommige landen moeite mee. België en Frankrijk bijvoorbeeld eisen nog steeds van grensoverschrijdende binnenkomende verzekeraars zogenaamde 'fiches signalétiques': vragenlijsten van de eigen toezichthouders over deze 'indringers' waarin deze verzekeraars informatie moeten verschaffen over onder meer hun produkten en hun wijze van distributie.
"Klachten van verzekeraars bij de Europese Commissie over deze belemmering hebben in de betrokken landen tot hevige discussies geleid", aldus Pearson. "Die handelwijze is in strijd met de richtlijnen. Nederlandse maatschappijen bijvoorbeeld zouden er de dupe van kunnen worden".
Volgens het boekje mag een lidstaat binnenkomende grensoverschrijding niet belemmeren tenzij de belemmering ten dienste is van het 'algemeen belang'.
Het gaat hier echter niet om het nationaal begrip algemeen belang maar het Europeesrechtelijke. De lidstaten hebben bij het verwerken van de derde richtlijnen in de nationale wetgeving de eigen wetgeving moeten toetsen op het Europeesrechtelijk algemeen belang. Dat is niet in alle gevallen gebeurd.
"Bepalingen in EU-richtlijnen worden bij toepassing in de praktijk soms verschillend uitgelegd. De Europese Commissie gaat daarom interpretaties openbaar maken die toezichthouders overeengekomen zijn", licht Pearson toe, die tevens secretaris is van het comité van toezichthouders.
DG XV, dat de vrije toegang tot de Europese markt bewaakt, heeft sinds 1 juli 1994, 60 à 70 officiële klachten ontvangen. Circa 50 hiervan waren afkomstig van verzekeraars en verzekeraarsorganisaties en handelden over barrières tegen binnenkomende verzekeraars. "DG XV heeft geen formeel klachtenbureau, maar behandelt elke klacht en stelt de klager op de hoogte van de afhandeling".
"Voor zover er barrières zijn, bestonden die in meerderheid al vóór de opening van de Europese markt", benadrukt Pearson.
Nederland
Het ziet er naar uit dat het liberale Nederland minstens één belemmering hanteert voor de Europese verzekeringsmarkt. Die is onderdeel van de Brede Herwaardering die op 1 januari 1992 werd ingevoerd. De bewuste nu omstreden bepaling houdt in, dat Nederland alleen lijfrentepremie-aftrek toestaat wanneer de verzekering is ondergebracht bij een in Nederland gevestigde maatschappij. Reden van deze regeling is: veiligstelling van de verschuldigde belasting over de ermee correcponderende lijfrente-uitkeringen in de toekomst.
"De Europese Commissie twijfelt of dit standpunt strookt met de Europese vrijheid", merkt Pearson op. En een Nederlands belastingadviesbureau, dat hij niet met name wil noemen, heeft tegen deze regeling van Nederland een klacht ingediend bij de Europese Commissie.
Er is nadien over de bescherming van dit soort nationale belastingclaims jurisprudentie gevormd bij het Europese Hof in Luxemburg.
Het Europese Hof heeft in het Bachmann-arrest het Nederlandse standpunt onderschreven: een lidstaat hoeft aan belastingplichtigen geen lijfrentepremie-aftrek toe te staan als de belastingheffing door dat land over de uitkeringen niet gewaarborgd is. De in Duitsland wonende Duitser Bachmann werkte in België en wilde als belastingplichtige in dat land lijfrente-aftrek. Volgens het Hof was dan de belastinginning voor België niet gewaarborgd.
"In augustus 1995 heeft het Hof echter in de zaak Wielockx een volstrekt ander oordeel uitgesproken", betoogt Pearson. De in België wonende Belg Wielockx haalde zijn inkomen uit zijn functie van fysiotherapeut in Nederland. In dit geval luidt het arrest van het Hof: betrokkene heeft als belastingplichtige in Nederland recht op aftrek want Nederland heeft een bilateraal verdrag met België (en andere lidstaten) ter voorkoming van dubbele belastingheffing. Dat verdrag houdt onder meer de afspraak in dat Nederland en België niet over en weer lijfrente- en pensioenuitkeringen belasten die in eigen land zijn opgebouwd.
Pearson: "De Europese Commissie zal hard gaan trekken aan beschermende regelingen als in Nederland, wanneer lidstaten daarvoor geen objectieve steekhoudende verdediging kunnen aanvoeren. We zijn daarover in gesprek met de fiscale autoriteiten van de lidstaten".
Bij de Europese Commissie liggen volgens hem voor grensoverschrijdende levensverzekeringen op het ogenblik twee moties ter discussie op tafel: de verplichting van verzekeraars om duidelijke informatie te verschaffen aan de fiscus, en om een fiscaal vertegenwoordiger aan te stellen in andere lidstaten waar de verzekeraar opereert.
Belgische markt
De Belgische levensverzekeringsmarkt wordt op het ogenblik op grote schaal gepenetreerd door Luxemburgse maatschappijen, die het gunstige belastingklimaat in het Hertogdom te gelde maken. De komende hoge-snelheidslijn Brussel-Parijs had beter de lijn Brussel-Luxemburg kunnen zijn, is een actueel grapje in Belgische verzekeringskringen.
De Europese Commissie is volgens Pearson niet ongelukkig met deze ontwikkeling. "Dit is open markt".
Ook de Duitse markt, tot nu toe een gesloten bastion, wordt opengebroken. Zeer interessant noemt Pearson de oprichting van Money Maxx bij onze oosterburen door Aegon. De vergunning aan Aegon was de eerste grote vergunning in Duitsland aan een buitenlandse maatschappij, zegt hij. "Nog nooit is een vergunning zo snel afgegeven".
De 'Zürich' heeft begin 1995 in Zuid Duitsland een direct writer opgericht, "een onbekend fenomeen in Duitsland", en heeft daarmee groot succes, aldus Pearson.
Marktanalisten hadden dan ook al voorspeld dat er in Duitsland een markt is voor direct writers. "Dat systeem zal dan klaarblijkelijk moeten worden gentroduceerd door buitenlanders".
Pearson noemt enige vruchten van de vrije Europese markt.
"Het Duitse uniforme bonus/malussysteem voor auto's is afgeschaft. Er is nu een geweldige concurrentie tussen Duitse autoverzekeraars. De tarieven zijn veel lager en het produktenpakket is veel breder. Voor het eerst zijn er nu in de autoverzekering premiekortingen voor vrouwen en ambtenaren en naar regio's".
De Europese Commissie heeft het aan de stok met Frankrijk en België. De Commissie wijst hun bonus/malussysteem voor auto's af, omdat het wettelijk is opgelegd. De verzekeraars zijn eraan gehecht. Het systeem waarborgt doorzichtigheid voor de consument door de uniformiteit en schept solidariteit door de acceptatie van slechte risico's, zo luiden hun argumenten.
Resultaat is dat de consument een hogere premie betaalt, aldus Pearson. "DG XV staat niet toe dat een hele markt gereguleerd wordt met een uniform systeem. Dan liever regelingen naar eigen keuze met een pool van slechte risico's. In Nederland heeft de pool bij Terminus circa 10.000 polissen. De pool in België is niet groter dan circa 100 polissen".
De Belgische autoverzekeraars hebben ook nog het argument dat hun systeem de automobilisten meer discipline oplegt en dus de schade beperkt, maar ze kunnen hun stelling niet bewijzen met schadestatistieken, aldus Pearson. In België zijn de autopremies veel hoger dan in Nederland. "Dat verschil is voor een deel niet te verklaren".
Kapitalisatieprodukt
Luxemburgse en Franse levenmaatschappijen bieden op het ogenblik in België zogenoemde kapitalisatieprodukten aan. In België mocht dat soort produkten tot nu toe uitsluitend verkocht worden door banken. De Europese Commissie besliste: als verzekeraars dat produkt in de eigen lidstaat mogen verkopen, mogen ze dat ook in België aan de man brengen.
Het produkt is een koopsom, tegen rekenrente 0 en met een winstdeling van 90 à 95%, een deposito-achtige constructie met weinig of geen risico. In ons land is het bewuste kapitalisatieprodukt eveneens verboden voor verzekeraars.
Een andere vrucht van de vrije markt: de Zweedse maatschappij Skandia heeft in Engeland de dochter Skandia UK opgericht die in Engeland minder wettelijke beperkingen heeft dan Skandia in Zweden. Skandia UK is in het voorjaar van 1995 in Zweden levenprodukten gaan verkopen die Skandia in Zweden niet onder dezelfde voorwaarden mag verkopen.
Pearson: "Er zitten bewegingen in nationale verzekeringsmarkten die lang erg gesloten geweest zijn. Verzekeraars gaan langzaam maar zeker gebruik maken van de vrijheid van grensoverschrijdend verzekeren".
'Brussel' heeft volgens hem met verbazing kennis genomen van de discussie in Nederland over een mogelijke deregulering van de Wabb, "een voorbeeldige wettelijke regeling waar 14 lidstaten met jaloezie naar kijken". De twijfels in Nederland zijn volgens hem geen aanleiding voor de Europese Commissie om haar aanbevelingen voor de inrichting van het assurantie-adviesbedrijf in de EU te wijzigen.
Drempelvrees
De Europese Commissie staat iedereen te woord die schrijft of belt, maar de Nederlandse verzekeraars hebben om onverklaarbare redenen meer drempelvrees dan de Franse, Duitse en Britse verzekeraars, aldus Pearson, die eraan toevoegt dat het Verbond van Verzekeraars zeer actief is in Brussel. Trouwens, de nationale organen als organisaties van verzekeraars en de Verzekeringskamer zijn de eerst aangewezenen om vragen en klachten te beantwoorden. "Als dat niet helpt, kunnen wij aangesproken worden".
De Europese Commissie kan tal van diensten bewijzen: uitleg geven over rechten en verplichtingen; barrières slechten door bemiddeling en vergaring van informatie; toezichthouders in vergadering onder druk zetten en ministers in de ministerraad. "De uiterste middelen zijn: officiële verzoeken richten aan lidstaten en naar het Hof in Luxemburg stappen".
De afdeling verzekeringen en pensioenfondsen van DG XV omvat 9 medewerkers. Op het ogenblik is de afdeling bezig met de vraag of de in de jaren zeventig overeengekomen solvabiliteitseisen nog voldoen, gezien de ontwikkelingen in het produktaanbod. Begin dit jaar zullen Nederlandse verzekeraars over de solvabiliteitsvraag geraadpleegd worden, terwijl de toezichthouders eveneens hun oordeel hierover aan het vormen zijn.
Mr Patrick Pearson (36), Brit van geboorte en Nederlander van nationaliteit, studeerde rechten in Leiden. Hij was vier jaar werkzaam op het ministerie van financiën op het gebied van juridische zaken en buitenlandse financiële betrekkingen. Sinds 1987 is hij verbonden aan het Directoraat-Generaal XV (Interne markt en financiële dienstverlening) van de Europese Commissie. Eerst was hij werkzaam op de afdeling banken en sinds 1991 op de afdeling verzekeringen en pensioenen.
Pearson: ,,...klacht tegen Nederland bij Europeesche Commissie".