De internetconsultatie van de Basisverzekering Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen loopt nog tot eind deze maand, maar heeft al een stortvloed aan reacties opgeleverd: de teller staat inmiddels op ruim 1.300, vooral afkomstig van zzp'ers. De Orde van Advocaten is de eerste (beroeps)organisatie die een reactie heeft ingestuurd.
'Basisfunctie' leidt tot minimale uitkering
Het grootste bezwaar van de advocatenorde, die de adviescommissie arbeidsrecht naar het wetsvoorstel heeft laten kijken, is dat er gekozen is voor een absoluut arbeidsongeschiktheidsbegrip, zonder relatie met het in het verleden gegenereerd inkomen. "Gekozen is voor het absolute begrip, hetgeen erop neerkomt dat een zelfstandige alleen in aanmerking komt voor een uitkering indien hij niet in staat is met 1 basisfunctie het wettelijk minimumloon te verdienen. Er wordt gekozen voor dit vereenvoudigde arbeidsongeschiktheidscriterium, omdat de WIA te complex is." Er is alleen een relatie met in het verleden gegenereerd inkomen bij de bepaling van de hoogte van de uitkering: 70% van de laatste winst, tot maximaal het minimumloon.
Het uitgangspunt zal ertoe leiden dat er nauwelijks uitgekeerd zal worden, vermoedt de orde: "De invoering van het begrip ‘basisfunctie’ doet denken aan het arbeidsongeschiktheidsbegrip zoals dat sedert 2015 voor de Wajong geldt en waar onder meer gewerkt wordt met het begrip ‘drempelfunctie’. Sinds de invoering van dat begrip is kent de Wajong nog nauwelijks instroom. De commissie vreest dat de BAZ eenzelfde lot beschoren is."
Wie jaarlijks een winst maakt van € 50.000, zal geen uitkering krijgen als hij nog het minimumloon kan verdienen. Als het relatieve arbeidsongeschiktheidsbegrip wordt gehanteerd, ontvangt hij echter wel een uitkering omdat sprake is van een mate van arbeidsongeschiktheid van ongeveer 50%, zo schetst de orde het verschil.
'Theoretischer dan de WIA'
De orde vindt het te makkelijk dat wordt verwezen naar de complexiteit van de WIA, zoals geconstateerd door de onafhankelijke onderzoekscommissie Octas. "De door Octas beschreven complexiteit ziet echter niet op het arbeidsongeschiktheidscriterium maar op de verschillende regimes van de WIA en de uitleg van het begrip ‘duurzaamheid’. Ter onderbouwing van de keuze voor het absolute arbeidsongeschiktheidsbegrip wordt dan ook in de visie van de adviescommissie een oneigenlijke motivering gebruikt."
Is het arbeidsongeschiktheidscriterium van de WIA volgens Octas al te theoretisch, dan is het bepalen van de mate van arbeidsongeschiktheid aan de hand van 1 basisfunctie "nog veel theoretischer en
kan nauwelijks nog reëel genoemd worden", aldus de orde, die betwijfelt of de BAZ wel door de EU-rechtelijke beugel kan. De orde wijst erop dat het wetsvoorstel een van de elementen is uit het Herstel- en Veerkrachtplan dat Nederland heeft ingediend om in aanmerking te komen voor geld uit het EU-coronaherstelfonds.
Opt-out voor alle huidige verzekerden
De advocaten stellen verder vast dat 70% van de zelfstandigen op de een of andere manier een voorziening te hebben voor het geval ze arbeidsongeschikt raken. "Desondanks vallen ook zij onder de verplichte verzekering met navenante verplichte maandelijkse premiebetaling van maximaal € 195." Alleen wie nu een verzekering heeft die minimaal dezelfde dekking biedt en een wachttijd van maximaal een jaar, zijn uitgezonderd van de plicht. Wat de orde betreft, zou die uitzondering moeten worden opgerekt naar iedereen die nu een verzekering heeft: "Voor een dergelijke verzekering is destijds wel bewust door de zelfstandige gekozen. De commissie ziet dit als een keuze behorend bij niet alleen de ondernemersvrijheid maar ook het ondernemersrisico." De BAZ zou alleen verplicht moeten zijn voor wie zich na invoering van het wetsvoorstel bij de KvK inschrijven als zelfstandige.
De orde ziet tot slot geen risico van een ongelijk speelveld tussen verzekerde en onverzekerde zelfstandigen enerzijds en werknemers en onverzekerde zelfstandigen anderzijds, zeker niet na invoering van de Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden, die schijnzelfstandigheid verder moet tegengaan.
