Deze bijdrage is afkomstig van Martina Smit van Van Steenderen MainportLawyers uit Rotterdam.

Een ongeluk zit in een klein hoekje. Pech, een vergissing of vergeetachtigheid kunnen de oorzaak zijn van dat ongeluk. Maar als die oorzaak is gelegen in bijvoorbeeld vergeetachtigheid kun je dan spreken van een onvoorzienbaar ongeluk: is dat ongeluk of simpelweg het resultaat van je eigen handelen? En is een dergelijk ongeluk verzekerd; is dit een verzekerd evenement?

Die vraag dient – altijd – aan de hand van de polisvoorwaarden en hetgeen verzekeraar en verzekerde daarvan konden en mochten verwachten (begrijpen) op basis van elkaars gedragingen over en weer, te worden beantwoord. Bij die beoordeling dienen alle relevante omstandigheden van het geval te worden meegewogen (Hoge Raad 13 maart 1981, ECLI:NL:HR:1981:AG4158 “Haviltex”) . Daarbij dient voorts te worden bepaald of een objectieve of subjectieve uitleg moet worden gehanteerd. De wijze waarop de uitleg plaatsvindt kan ertoe leiden dat een schade veroorzaakt door vergeetachtigheid terwijl die schade voorzienbaar was, toch als verzekerd evenement worden beoordeeld.  

Waterschade na stress rond hartmedicatie

In onderhavige casus was waterschade ontstaan aan de inboedel door het overstromen van de gootsteen in de keuken van een echtpaar. De man had de avond vóór de schade zijn hartmedicijnen willen innemen met een glaasje water. Toen hij de kraan in de keuken opendraaide, kwam er geen water uit de kraan. De reden hiervoor was een waterbreuk in de straat met als gevolg dat de huishoudens in het betreffende gebied tijdelijk geen water hadden. De man – die echt op dat moment zijn medicijnen moest innemen – raakte hierdoor in paniek en begon direct te zoeken naar water om zijn medicijnen alsnog zo snel mogelijk in te nemen. De gehele avond waren consumenten afgesloten van het water.

De volgende ochtend liep de vrouw naar de keuken. Daar aangekomen ontdekte ze de stromende keukenkraan en een enorme hoeveelheid water op het aanrecht en de vloer van de keuken, de kamer en ook (later) de kelder. Het bleek dat die nacht het lek was gerepareerd en alle huishoudens weer waren voorzien van water. De man had die avond ervoor wel de kraan opengedraaid maar in zijn paniek vanwege het ontbreken van water om zijn medicijnen in te nemen, was hij vergeten de kraan weer dicht te draaien. Dit was niet een probleem geweest, ware het niet dat het duo standaard een afvoerstop op de afvoer plaatsten vanwege de lucht die uit het afvoerputje kwam.

Toen die nacht weer water uit de kraan kwam, is eerst de gootsteen volgelopen en vervolgens is de gootsteen overstroomt met alle waterschade aan de keuken, de keukenvloer, de kamervloer en de kelder tot gevolg.

Polisdispuut

Consumenten hebben aanspraak gemaakt op dekking en vergoeding van de waterschade onder hun inboedelverzekering. Volgens hen is de schade veroorzaakt door een onvoorziene, plotselinge en onverwachte schadegebeurtenis, waarvan de oorzaak buiten de inboedel ligt. Het gaat hier om een van buitenkomende oorzaak. Het zou hier niet gaan om een normale omstandigheid of een vergeten handeling. De man raakte in paniek toen er geen water uit de kraan kwam terwijl hij het water nodig had om zijn medicijnen in te nemen. In die toestand is hij vergeten de kraan dicht te draaien. (Terwijl op dat moment geen water uit de kraan kwam.) In die paniektoestand heeft hij zich ook niet gerealiseerd dat de afvoerstop zoals gebruikelijk in de gootsteen zat. De man heeft de schade(gebeurtenis) daarom niet voorzien en daarom ligt de oorzaak van de schade (dus) buiten de inboedel.

Volgens de verzekeraar is hier wel sprake van een voorzienbare schade omdat het openlaten van de kraan terwijl de afvoerstop nog in de gootsteen zit, (voorzienbaar) zal leiden tot onderhavige waterschade. Daarnaast heeft de verzekeraar aangevoerd dat het ongeveer tussen de vijf en tien minuten zal duren voordat de gootsteen volloopt waarna de gootsteen zal overstromen en dan (pas) schade zal ontstaan. Dit betekent dat de schade niet plotseling is ontstaan. 

Wat overigens opvalt bij het verweer van de verzekeraar is dat zij ter zitting heeft verklaard dat zij geen beroep doet op de dekkingsuitsluiting in de voorwaarden voor schade ontstaan door water gestroomd uit openstaande kranen. Waarom zij hier geen beroep op doet, wordt niet toegelicht. Het debat ziet slechts op de vraag of hier sprake is geweest van een onvoorziene, plotselinge en onverwachte schade.   

Beslissing: paniektoestand is onverwacht en plotseling, schade gedekt

De geschillencommissie heeft allereerst vastgesteld dat bij de uitleg van een schriftelijk contract zoals een verzekeringsovereenkomst ‘alle omstandigheden van het concrete geval moeten worden beoordeeld, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen’. Volgens de geschillencommissie gaat het hier om polisvoorwaarden voor consumenten waarover in de regel niet wordt onderhandeld tussen partijen. Dit heeft tot gevolg dat ‘de uitleg van die voorwaarden met name afhankelijk is van objectieve factoren zoals de bewoordingen waarin de voorwaarde is gesteld, in het licht van de verzekeringsvoorwaarden in het geheel.’

Hoewel de geschillencommissie hiermee een voorzet lijkt te doen voor een objectieve uitleg, is dat juist niet de maatstaf die zij vervolgens hanteert.

Zo heeft de geschillencommissie eerst vastgesteld dat onder meer in de rechtspraak veelvuldig is geoordeeld over het begrip ‘onvoorzien’ als voorwaarde voor dekking van waterschades. Daarbij is geoordeeld dat ‘onvoorzien’ hetzelfde is als ‘onverhoeds’ en ‘onverwacht’. Het gaat om situaties waarmee de verzekerde geen rekening heeft gehouden.

Uit de begrippen zelf volgt, aldus de geschillencommissie dat deze (zuiver) subjectief moeten worden uitgelegd. Daarbij heeft de Geschillencommissie gewezen naar de hiervoor genoemde Haviltex-maatstaf en heeft zij gesteld dat de subjectieve uitleg voorgaat op de objectieve uitleg.

Er dient dan alleen gekeken te worden naar wat deze verzekerde in dit specifieke geval verwachtte en waarmee hij rekening hield. Het gaat niet om wat de verzekerde behoorde te verwachten en waarmee hij rekening behoorde te houden.

Vanwege de paniektoestand van de man die avond, heeft hij niet de kraan dichtgedraaid. Daarom was de schadegebeurtenis voor hem onverwacht. Het is daarbij – zo oordeelt de commissie ten overvloede – niet van belang of hij de schade behoorde te verwachten dan wel dat hem mogelijk een verwijt treft ter zake de zorgvuldigheid.

Vervolgens heeft de geschillencommissie het begrip ‘plotseling’ uitgelegd. Dat begrip ziet, aldus de geschillencommissie op de tijd waarin de schade heeft plaatsgevonden zodat dit begrip een objectieve betekenis heeft. Volgens de geschillencommissie is de waterschade ontstaan door het vollopen en overstromen van de gootsteen. Dit is in een kort tijdsbestek gebeurd zodat de schade als plotseling ontstaan, kan worden beschouwd.

De slotsom is dat de schade is gedekt, de klacht gegrond wordt verklaard en de vordering van de verzekerden wordt toegewezen.

Objectieve versus subjectieve uitleg

Laten we voorop stellen dat het prettig voor de consumenten is dat hun schade wordt vergoed. Een flinke waterschade is al vervelend genoeg en een discussie over de dekking met de eigen verzekeraar maakt het niet beter. De vraag is alleen of de geschillencommissie niet wat snel heeft geoordeeld dat de begrippen ‘onverwachts’ en ‘onvoorzien’ zuiver subjectief moeten worden uitgelegd.

Indien de commissie heeft bedoeld dat de verzekerde deze begrippen zo mocht begrijpen dat ‘onverwachts’ en ‘onvoorzien’ zuiver op de persoon van de verzekerde zag in de specifieke schadesituatie dan was dat oordeel wat gemakkelijker te volgen geweest. De reden voor een dergelijke uitleg zou bijvoorbeeld de contra-proferentem regel kunnen zijn nu de verzekeraar de polisvoorwaarden opstelde en daarmee de mogelijkheid had de dekking conform haar eigen wil te omschrijven. Zonder toelichting van de geschillencommissie blijft dit echter wat onzeker terwijl dit de deur kan openzetten voor vorderingen tot vergoeding van schades die naar redelijkheid voorzienbaar waren of konden zijn maar waarvan de verzekerde zelf meent dit (in welke geestestoestand dan ook) echt niet te hebben voorzien.