Het aantal beleggende huishoudens steeg flink naar 1,9 miljoen. Amsterdam haalde Londen in als grootste handelscentrum voor aandelen in Europa. Ook werd de nieuwe pensioenwet uitgewerkt. AFM-bestuursvoorzitter Laura van Geest: "De Nederlandse economie heeft de pandemie vrij goed doorstaan, ook al zijn de effecten niet gelijkmatig verdeeld. In een uitzonderlijk beursjaar schoot de AEX door de 800 puntengrens en maakte een bovengemiddeld groot aantal bedrijven de gang naar de beurs."
Geopolitieke onzekerheden
Van Geest vervolgt: "Economische en geopolitieke onzekerheden leiden tot volatiliteit, maar hebben een opvallend beperkt effect op de waarderingen in de financiële markten. Ook de woningmarkt blijft oververhit, ondanks de ommekeer van marktrentes. Dit optimisme in turbulente tijden vraagt om extra alertheid op risico’s, in het bijzonder bij financiële dienstverlening aan particuliere beleggers en huizenbezitters."
Steeds meer Nederlanders beleggen
Het aantal huishoudens dat belegt steeg afgelopen jaar met 12% tot 1,9 miljoen huishoudens. De meeste nieuwe beleggers doen dat zelfstandig en worden daarin geholpen door laagdrempelige beleggingsapps. Afgelopen jaar onderzocht de AFM het gedrag van zelfstandige beleggers en de toezichthouder concludeerde onder meer dat één op de drie onnodig risico neemt. Ook gebruiken beleggers steeds vaker sociale media als informatiebron. Dat was mede aanleiding om onderzoek te doen naar finfluencers en hen erop te wijzen dat ook zij zich aan regels moeten houden. Van Geest: "In tijden dat de beurs vooral omhoog lijkt te gaan is het extra belangrijk dat marktpartijen het beleggersbelang vooropstellen. Bijvoorbeeld in de manier waarop brokers reclame maken. Uit onderzoek blijkt dat dit niet altijd goed gaat."
"In tijden dat de beurs vooral omhoog lijkt te gaan is het extra belangrijk dat marktpartijen het beleggersbelang vooropstellen."
Laura van Geest, bestuursvoorzitter AFM
Belang van duurzaamheid zichtbaar
De financiële sector speelt een belangrijke rol in de transitie naar een duurzame samenleving. Van Geest: "Om die rol in goede banen te leiden is veel regelgeving op komst, vooral uit Europa. We deden een eerste onderzoek naar de toepassing van de Sustainable Finance Disclosure Regulation, die begin 2021 van kracht werd. Daaruit bleek onder meer dat er ruimte is voor verbetering in hoe transparant duurzame fondsen zijn. Ook keken we specifiek naar het retailaanbod van duurzame beleggingen. Markt en regelgeving zijn nog volop in ontwikkeling en daarmee ontstaat het risico op teleurstellingen bij particuliere beleggers, zo constateren we in een eerste verkenning.
Brexit vergroot de rol van de AFM
De overgangsperiode van brexit liep af op 1 januari 2021 en veel financiële instellingen kozen er daadwerkelijk voor om vanuit Nederland het Europese continent te bedienen. Het handelsvolume in aandelen is bijna verviervoudigd naar dagelijks 8 miljard euro. Doordat meer kapitaalmarktpartijen zich in Nederland hebben gevestigd, is ook de rol van de AFM in de internationale beleidsdiscussies toegenomen.
Nieuwe pensioenwet
Het nieuwe pensioenstelsel is in 2021 verder uitgewerkt tot een wetsvoorstel dat inmiddels naar de Tweede Kamer is gestuurd. De AFM was als adviseur en onafhankelijk toezichthouder betrokken bij dit proces. Van Geest: "Daarbij hebben op basis van verschillende onderzoeken vooral aandacht gevraagd voor uitlegbaarheid, deelnemersbescherming en keuzebegeleiding. We hebben in aanloop naar 1 januari 2023, wanneer de transitie naar het nieuwe stelsel start, ons toezicht versterkt."
Veel financiële instellingen kozen er daadwerkelijk voor om vanuit Nederland het Europese continent te bedienen.
Uitgesloten van dekking
Uitzonderlijke weersomstandigheden zijn een van de belangrijkste veroorzakers van schade, constateert de AFM in haar jaarverslag. "De schades zullen naar verwachting de komende jaren verder toe nemen vanwege veranderingen aan het klimaat." Even verderop: "In ons datagedreven doorlopende toezicht op schadeverzekeringen zien wij ook dat niet alle weer-gerelateerde schades (volledig) worden gedekt door de verzekering. Door klimaatverandering en toenemend extreem weer in de toekomst is denkbaar dat de schadelast toeneemt en dat bepaalde vormen van schade (verder) zouden kunnen worden uitgesloten van dekking."
Buiten de boot vallen
Verzekeraars zijn in toenemende mate in staat om verzekeringspremies te personaliseren, door gebruik van data en technologie, stelt de AFM. "Een groot risico is alleen dat mensen buiten de boot vallen: verzekeraars zouden consumenten kunnen weigeren als ze door individuele data- analyse weten dat de risico’s verlieslatend zijn. Dit ondermijnt de solidariteit. Dit zou kunnen leiden tot onverzekerbaarheid. Ook zouden data een betaalmiddel kunnen worden, als verzekeraars consumenten die hun data niet willen delen, een hogere premie laten betalen. Alleen mensen die zich de hogere premie kunnen veroorloven, zouden er dan voor kunnen kiezen hun data niet te delen. Bij gepersonaliseerde polisvoorwaarden geldt dat het nagenoeg onmogelijk zal worden om verzekeringen onderling te vergelijken."
Lees ook: ‘De AFM kreeg vragen. Wat, nu na 17 jaar Wft?’
Minder subsidiëring
Voordelen zijn er ook, stelt de AFM. "Zo is er minder ‘subsidiëring’: burgers die meer risico nemen, betalen hier ook voor, terwijl risicomijdende burgers minder premie betalen. Ook voor moeilijk verzekerbare groepen, zoals taxichauffeurs, zou gepersonaliseerde beprijzing kunnen leiden tot lagere lasten of een betere verzekerbaarheid. Veilig rijdende taxichauffeurs zouden dan niet worden belast voor de individuen in de groep met een grotere kans op schade. Over de hele linie zouden verzekeringspremies en maatschappelijke kosten kunnen dalen, wanneer schades afnemen door veiliger gedrag en preventiemaatregelen."
Onderzoek naar adviessoftware
De AFM deed in 2021 ook onderzoek naar adviessoftware. "Adviessoftware die gebruikt wordt bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen is vooral gericht op het vastleggen van keuzes, maar niet op de onderbouwing daarvan. De koppeling van de klantinformatie aan een geschikt product, onderbouwing van keuzes en dossiervorming zijn taken die de adviseur dus zelf moet uitvoeren. Dat blijkt uit het onderzoek naar deze software. In een rapport wijzen wij naast het vastleggen van de onderbouwing, op maatregelen die adviseurs kunnen nemen om klantinformatie goed te beveiligen."
Lees ook: VKG voorziet nog meer overnames in adviesmarkt
Gesprekken over beloningsbeleid
De AFM voerde in 2021 gesprekken met verzekeraars over hun beloningsbeleid, zo valt te lezen in het jaarverslag. "Het beloningsbeleid mag een zorgvuldige behandeling van klanten niet in de weg staan." Het onderwerp belonen en waarderen zal periodiek op de agenda komen bij de reguliere contacten tussen de AFM en de ondernemingen.
Verscherpte controle
Speerpunt van de AFM was ook in 2021 verscherpte controle op hoe banken, verzekeraars en kredietverstrekkers producten op de markt brengen. "Daar gaan we ook in 2022 mee verder. Daarnaast blijven wij scherp toezien op ondernemingen die te weinig doen tegen witwassen, of die beurstransacties niet goed melden, waardoor handel met voorkennis niet op tijd ontdekt kan worden."
