Het besluit, waarin ook maatregelen rondom provisietransparantie zijn opgenomen, wordt geconsulteerd door minister Hoekstra (Financiën).
De vereniging van hypothecair planners heeft “majeure bezwaren tegen het voornemen zoals nu geformuleerd”. Uitvoering ervan is niet in het belang van de consument, schrijft NVHP-secretaris Maaike Verhoef in een consultatiereactie.

Ondermijning gezag AFM

Er worden concessies mee gedaan aan het uitgangspunt dat overkreditering bij de consument moet worden voorkomen. “De AFM heeft meermaals grote zorgen geuit over deze thans voorgestelde verruiming. De NVHP betreurt het dat, met de aanpassing van de Wft en daaraan verbonden wet- en regelgeving die gewenst wordt vanuit een ander beleidsterrein, maatregelen worden voorgesteld die op bezwaren stuiten van de AFM. Alleen al door het handhaven van deze voorstellen wordt het gezag van de AFM als toezichthouder binnen de financiële sector ondermijnd.”

Geen visie

De NVHP vindt dat er samenhangend beleid ontbreekt om consumenten te behoeden voor overkreditering. “Geconstateerd kan worden dat, voor verschillende doeleinden en vanuit verschillende achtergronden, maatregelen die overkreditering moeten voorkomen, zijn of worden versoepeld.” Het gaat onder meer om de omgang met studieschulden in het kader van hypothecaire kredietverlening, de fiscale regels rondom verduurzaming van de woning en de betaalpauzes in verband met de coronacrisis. Ook het idee om de betaalbaarheid van de hypotheeklasten mede te baseren op de huurlasten die de aanvrager heeft betaald, helpt niet mee, vindt de NVHP. “Vanuit verschillende doelstellingen worden ad hoc vrijstellingen en uitzonderingen verleend c.q. bepleit zonder dat hiervoor een samenvattende beleidsvisie is ontwikkeld waarin de cumulatie van al deze maatregelen is betrokken.” Jongeren kunnen een hypotheek aanvragen waarbij een gezamenlijke studieschuld van € 100.000 niet meeweegt, geeft de vereniging als voorbeeld. “De nu voorgestelde regeling draagt opnieuw bij aan situaties van stapeling van lasten bij individuele consumenten.”

Toets stimuleert bezinning

Consumenten hebben onvoldoende buffers, zo heeft de crisis aangetoond, betoogt de NVHP. “Het stimuleren van de verhoging van de schuldpositie met maximaal € 25.000 zonder dat hierover advies wordt ingewonnen, staat haaks op de wens om consumenten te stimuleren meer liquide buffers aan te houden.” Veel mensen zijn onvoldoende in staat om de consequenties van financiële transacties te overzien. “De praktijk laat zien dat de kennis- en ervaringstoetsen zoals die in de praktijk worden gebruikt consumenten toch stimuleren om even een moment te nemen om zich te verdiepen in deze mogelijke consequenties. Alleen al vanuit dat aspect bezien betreurt de NVHP de overweging om voor deze transactie de kennis- en ervaringstoets te laten vervallen.”

Onderzoek effecten

De vereniging vindt dat zo’n besluit zonder een onderzoek naar de effecten van de toets niet genomen kan worden. “Het is naar het oordeel van de NVHP van tweeën een. Of het kan zijn dat de bestaande kennis- en ervaringstoets voor de consument geen ernstige drempel opwerpt om de door hem gewenste financiële transactie op basis van execution only uit te voeren. In dat geval heeft het laten vervallen van deze verplichting geen feitelijke meerwaarde. Of het kan zijn dat uitvoering van de bestaande verplichting tot het afnemen van een kennis- en ervaringstoets er in een relevant aantal gevallen toe leidt, dat de consument afziet van de door hem voorgenomen financiële transactie en dankzij de toets tegen de gevolgen van zijn eigen optimisme en gebrek aan inzicht in de risico’s van de door hem voorgenomen transactie afdoende wordt beschermd. In dit geval lijkt opheffing van de kennis- en ervaringstoets als voorwaarde voor het doen van een impactvolle transactie onverantwoord, ervan uitgaande dat de bescherming van de consument centraal gesteld blijft.”

Geen juridische bescherming

Het gevaar dreigt dat consumenten worden gestimuleerd de maximale extra lening te sluiten, terwijl hun dat door een adviseur zou zijn afgeraden. “Het is in dit kader ook navrant dat de consument die gebruik maakt van de voorgestelde nieuwe mogelijkheid in het voorstel juridisch onbeschermd is. De voorstellen missen elke aanvullende aansprakelijkheidsregeling voor de aanbieder die zonder kennis- en ervaringstoets uitvoering geeft aan de impactvolle wensen van de consument. De voorstellen zijn daardoor niet in het belang van de consument.” Verder is er sprake van verplichte winkelnering, vindt de NVHP, omdat de extra financiering alleen kan worden afgesloten bij de aanbieder bij wie hij ook zijn bestaande hypotheek heeft lopen.

Alternatieven

Een alternatief voor het voorstel zou kunnen zijn het gebruik maken van systemen van geautomatiseerd advies. “Ook het sectorgewijs ontwikkelen van modules waarbij voor dit onderdeel zogenaamd Advies op Maat kan worden gegeven, kan bijdragen om de advieskosten op een voor de consument acceptabel niveau te houden. Een ander alternatief is deze financiële ruimte direct in het oorspronkelijke advies mee te nemen waarbij de geldverstrekker kan overgaan tot een zogenaamd ‘bereidstellingsfinanciering’. Ook een dergelijke werkwijze kan de extra advieskosten verbonden aan het financieren van maatregelen van het verder verduurzamen van de woning sterk beperken.”